Αστικό Συμβάν και performance στα πλαίσια του #ThisIsACo-op -Σύλλογος Αρχιτεκτόνων-ΣΑΔΑΣ –ΠΕΑ στο Ελληνικό Περίπτερο στη 15η Διεθνή Εκθεση Αρχιτεκτονικής της Biennale της Βενετίας.

Σύλληψη-οργάνωση: Δίκτυο Νομαδική Αρχιτεκτονική, Με νύχια και με δόντια

Εισήγηση-Performance: Χριστίνα Θωμοπούλου, Δημήτρης Σαμίρ, Ελένη Τζιρτζιλάκη, Στέφανος Χανδέλης, Ελένη Αλτίνογλου, ΠΙΚΠΑ Λέσβου

Συμμετείχαν οι ομάδες: Biennale Urbana (Andrea Curtoni, Giulia Mazzorin), Alessandra Pomarico (Free Home University), Nation 25 (Ca- terina Pecchioli), Over The Fortress, The Nationless Pavillon (Sara Alberani), S.a.l.e-Docks, Stalker (Lorenzo Romito)

Σε συνεργασία με τις: Sara Alberani (Nation25, The Nationless Pavilion), Alessandra Pomarico (Free Home Univer- sity)

H ελεύθερη είσοδος στην Biennale στον χώρο των Giardini για τους τις προσκεκλημένους/ες στο αστικό συμβάν-performance Exile Europa -ανάμεσα τους υπήρχαν πρόσφυγες- ήταν μια εξερεύνηση των συνόρων που ξεκίνησε κυρίως απο τις ιταλικές ομάδες που συμμετείχαν και εμεις συμμετείχαμε ενεργά,στον ίδιο το χώρο, του μέσα και του έξω του χώρου, και στη συνέχεια μια διεκδίκηση μεσα απο διαδικασίες που διήρκησαν αρκετές ημέρες και περιελάμβαναν την παραμονή στα γκισέ στην είσοδο, τηλεφωνικές συνδιαλέξεις με τους υπεύθυνους υπαλλήλους, επιστολές. Έγινε κατανοητό μέσα απο αυτήν την εμπειρία ότι τα σύνορα του χώρου της Biennale είναι ισχυρά και φρουρούμενα και καθορίζονται απο μια αισθητική ασφάλειας, επιτήρησης και απόστασης και ότι το θέμα της εισόδου των προσφύγων άφησε ανεπηρέαστο τον γραφειοκρατικό μηχανισμό της. Και δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε ότι αν και το φετεινό θέμα της Biennale σχετιζόταν σε μεγάλο βαθμό με τα κοινά και στο προσφυγικό ζήτημα, το δικαίωμα σε αυτόν το χώρο περιορίζεται σε εκείνους και εκείνες που έχουν να πληρωσουν το αντίτιμο του εισιτηρίου των 25 ευρώ. Στη δική μας περίπτωση λύθηκε με μια συμβιβαστική λύση ενός ομαδικού εισιτηρίου.

Tις ημέρες Tετάρτη 16/9, Πέμπτη 17/9, Παρασκευή 18/9 έγιναν ανοιχτές στο κοινό δράσεις προετοιμασίας στο χώρο του ελληνικού περιπτέρου. Η performance που ξεκίνησε το μεσημέρι του Σαββάτου 17/9 ήταν ενα έργο in situ σε έναν ισχυρά συμβολικό χώρο που είναι τα Giardini για την Αρχιτεκτονική και την Τέχνη όπου βρίσκονται τα Eθνικά Περίπτερα με κυρίαρχη την έννοια τους έθνους μέσα σε μια παγκόσμια έκθεση, έννοια που αμφισβητείται έντονα αλλά και επανέρχεται την Ευρώπη. Δυνατό συμβολισμό είχε για εμάς το Ελληνικό Περίπτερο στον οποίο συνέτειναν η αρχιτεκτονική του, τα υλικά, η ιστορία του και η διαμόρφωση του χώρου στη φετεινή συμμετοχή.

Η performance αρθρώθηκε μέσα απο τις μεταβάσεις σε διαφορετικούς εύθραυστους χώρους και χρόνους ταξιδιού, προσωρινής κατοίκησης, αποκλεισμού, εγκλωβισμού, εξορίας, τραύματος. Σ' αυτές τις μεταβάσεις το κύριο μέσο ήταν τα σώματα, τα όρια τους, η προσωρινή κατοίκηση των σωμάτων σε χώρους και χρόνους ορίων που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια.

Οι ήχοι, οι εκφωνήσεις ποιημάτων και αποσπασμάτων κειμένων συνέτειναν καθοριστικά στη μεταφορά σε διαφορετικούς χρόνους. Τα υλικά και η χρήση τους, υλικά όπως τα ενδύματα, οι χάρτες, το ύφασμα, οι μπογιές αλληλεπίδρασαν με τα σώματα. 'Εννοιες όπως το σπίτι, η πατρίδα, η παγκοσμιοποίηση, η Ευρώπη, σωματοποιούνταν δημιουργώντας περάσματα.

Η αλληλεπίδραση με το κοινό καθοριζόταν όχι μόνο από το κοινό της ίδιας της performance αλλά και από ένα κινούμενο κοινό, που είναι ιδιαιτερότητα της Biennale, ιδιαίτερα στον εξωτερικό χώρο καθ' όλη τη διάρκεια.

Ο εσωτερικός χώρος, αμφιθέατρο, μαυροπίνακας, κατασκευή αμφιθεάτρου, η είσοδος του περιπτέρου και η ξύλινη πόρτα, ο εξωτερικός χώρος-κήπος και η όχθη του ποταμού ήταν οι διαδοχικοί χώροι που εκτυλίχθηκε η performance. Το μέσα και το έξω λειτούργησαν ως ένας οργανισμός και το εσωτερικό του Περιπτέρου ως ένα ηχείο…

Η δράση ξεκίνησε στην είσοδο του περιπτέρου και σε ένα απομακρυσμένο σημείο, καθώς οι συμμετέχοντες στην performance με σφραγίδες σφράγιζαν το χέρι των διερχομένων για να περάσουν μέσα στο περίπτερο με μια ισχυρή υπόμνηση στο προσφυγικό ζητημα, με τις λέξεις «δεκτός»/«απερρίφθη».

Στο εσωτερικό του περιπτέρου έγιναν πολλές παράλληλες δράσεις με υλικά όπως, με τα σκοινιά, τα σωσίβια από πηλό, τους χάρτες, τα υφάσματα, τα κενά της κατασκευής του αμφιθεάτρου. Ο χώρος μετασχηματιζόταν συνεχώς και χρησιμοποιήθηκαν σωματικά οι δυνατότητες της κατασκευής του μέσα απο τις επιτελεστικές διαδικασίες.

Τα αποσπάσματα κειμένων, τα ποιήματα, οι λέξεις που εκφωνήθηκαν σχετίζονταν με τις παρούσες συνθήκες της Ευρώπης ως τόπος εξορίας και εγκλωβισμού των προσφύγων αλλά και με τον τόπο εξορίας και τραύματος την Μακρόνησο, με τις συνθήκες που επικρατούν σε ζώνες πολέμου, με την θεωρία.

Εκφωνήθηκαν σε διαφορετικές γλώσσες τα ποιήματα «Βροχή», «ο σκοτωμένος αριθμός 18», «ο σκοτωμένος αριθμός 48» του Mahmoud Darwish, καθώς και ποιήματα του Pasolini (Poesia in forma di rosa) και ποιήματα και μαρτυρίες από το νησί εξορίας και βασανιστηρίων Μακρόνησο, ιστορίες από τους τόπους εξορίας των προσφύγων, την Μόρια, την Ειδομένη, το Καλαί, το κείμενο του Μichel Foucault «Φυλακή Άττικα», αποσπάσματα από το Theory of the Border του Thomas Nail, Illegal Traveller του Shahram Khosravi, Liquid Fear του Zygmunt Bauman, Testimonies of Exile της Abena Busia, και Τραγουδώντας τον Εθνικό Ύμνο των Judith Βutler, Gayarti Chacravorty Spivak, και Πέρα απο τα δικαιώματα του ανθρώπου του Giorgio Agamben.

Τα αρχιτεκτονικά σχεδια ενος σπιτιού έγιναν χώρος διεκδίκησης και αγανάκτησης των σωμάτων υπενθυμίζοντας τη σημασία του αλλα και τις δυσκολίες απόκτησης και διατήρησης του στην σημερινή Ευρώπη.

Στον εξωτερικό χώρο συνέβη η έκρηξη των σωμάτων και η αλληλεπίδραση με το λευκό ύφασμα–χάρτη που βάφτηκε κόκκινο. Αναπτύχθηκαν δυναμικές και περάσματα αναμεσα στα σώματα αλληλεπιδρόντας με το κοινό μετατρέποντας τον εξωτερικό, ρευστό χώρο ακαθορίστου ταυτότητας σ' ένα ισχυρό τοπίο μετάβασης και δράματος, σε μια ετεροτοπία. Δημιουργήθηκε ένα ρήγμα, ένα διάκενο για τον χώρο της πολιτικής δράσης μετατρέποντας τον προσωρινά σε χώρο ελευθερίας υποδεικνύοντας κι ένα τρόπο του δικαιώματος του ανήκειν .

Η δράση τελείωσε με την ενατένιση του νερού στο κανάλι από μέρος της ομάδας. Ακολούθησε η εισήγηση της Έλενας Αλτίνογλου με τον τίτλο Lesvos Solidarity–PIKPA: The creation and the evolution of a self–managed refugee camp με πλούσιο οπτικό υλικό που χαρτογραφούσε την ιστορία και τους μετασχηματισμούς των χώρων του ΠΙΚΠΑ και της διαδικασίας δημιουργίας του μέσα στον χρόνο .

Στη συνέχεια αντί για συζήτηση έγινε εργαστήριο από τις ιταλικές ομάδες που συμμετείχαν, όπου γράφτηκαν στο μέτωπο των σκαλιών του αμφιθεάτρου με κιμωλία ερωτήσεις σε διαφορετικές γλώσσες, οι ερωτήσεις του Rzgar Sharif, Κούρδου-Ιρακινού που έθεσε αυτές τις ερωτήσεις κατά την διαρκεια των εργαστηρίων του Nationless Pavillon το 2015, με την επιμελεια του Nation 25, στο Salle Docks της Βενετίας.

Υπήρχαν ερωτήσεις όπως: «Tι αισθάνεσαι για τη ζωή; για την πόλη που ζεις»; «πώς αισθάνεσαι για τα συναισθήματά σου; για τη θρησκεία; για τα ιδανικά; για την τροφή; τα ενδύματα; για την εργασία»; «τι σκέφτεσαι για την τεχνολογία, την πολιτική σήμερα»; «τι σε προβληματίζει»; «τι αισθανεσαι όταν σκεφτεσαι τις σπουδες σου»; «γιατί σπουδαζεις»;.. «για το περιβάλλον; για την τέχνη»;

Κινητοποιηθηκαμε με τις διαφορετικές γραφές στα Ιταλικά, στα Ελληνικά, τα Αραβικά…

Ελένη Τζιρτζιλάκη